وبلاگ capterra یکی از وبلاگ های فعال در حوزه هوش تجاری است که مقالات خوبی درباره اخبار و تازه های حوزه هوش تجاری منتشر می‌کند. چند روز پیش دیدم که مقاله‌ای درباره تحلیل افزوده (Augmented Analytics) منتشر کرده بود و عنوان کرده بود که طبق پیش بینی گارتنر برای سال ۲۰۲۰، این قابلیت، محرک اصلی خرید نرم افزارهای هوش تجاری در سال‌های پیش رو است. تحلیل افزوده اصطلاح جدیدی برای من بود. و دقیقا مفهوم اش را درک نمی کردم و از آنجاییکه گارتنر اعلام کرده بود که تحلیل افزوده، آینده داده و تحلیل است، مصصمم شدم که از این اصطلاح نسبتا جدید رمزگشایی کنم.

سوال اول و اصلی این بود که تحلیل افزوده چیست؟ و چه فرقی با تحلیل معمولی دارد؟

تحلیل افزوده همان هوش تجاری است که الگوریتم‌های یادگیری ماشین نیز به آن اضافه شده است. می‌دانید که الگوریتم‌های یادگیری ماشین، دسته‌ای از الگوریتم‌ها هستند که الگویی را یاد می‌گیرند و سپس می‌توانند آن الگو را تشخیص بدهند و دوباره تولید کنند. به عنوان مثال عکس یک سیب را به الگوریتم یادگیری ماشین می‌دهیم، بعد از آن عکس سیب تشخیص می‌دهد و می‌تواند عکس سیب را رسم کند.

حالا در فضای هوش تجاری، الگوریتم یادگیری ماشین چه گره‌ای را باز میکند؟ تقریبا تمام کسانی که درگیر پروژ‌ه‌های هوش تجاری هستند، اذعان دارند که آماده کردن داده (Data Preparation) ، یکی از مراحل بسیار زمان بر و تکراری پروژه‌های هوش تجاری است. الگوریتم‌های هوش تجاری در این مرحله به کمک توسعه دهندگان و تحلیل گران میآیند و آنها را از شر بسیاری از کارهای تکراری نجات می‌دهد. به عنوان مثال فرض کنید که ۱۰۰ فایل اکسل دارید که در همه آنها شهر علی آباد به اشتباه سرهم (علیاباد) نوشته شده است. پیشتر تحلیل‌گر یا توسعه دهنده باید زمان زیادی صرف تصحیح این اشتباه می‌کرد. اما الگوریتم‌های یادگیری ماشین مسولیت تصحیح چنین کارهای تکراری و زمانبری را برعهده گرفته اند.

در تحلیل افزوده امکان پرس و جو به زبان طبیعی وجود دارد. به عنوان مثال اگر می‌خواهید قیمت متوسط اجناس را بدانید، فقط کافی که عبارت “Whats the average price of this item” را تایپ کنید. خود الگوریتم‌ عبارت شما را به اس کیو ال تبدیل می‌کند، اجرا می‌کند و نتیجه را برای شما نمایش می‌دهد. (متاسفانه بلاد کفر کلا زبان فارسی را نادیده گرفتند و امکان پرس و جو به زبان فارسی را در سیستم‌های هوش تجاری تعبیه نکردند.)

در حال حاضر و بدون چنین امکانی، برای پاسخ به سوال فوق باید کدهای زیر تایپ شود.

تعریف تحلیل افزوده و پیاده سازی آن، در حال گذراندن دوران طفولیت خود است و تنوع مثال، ابزار، تعریف، کاربرد آن در سطح نت کم بود. در صورتی که اطلاعات بیشتری در مورد تحلیل افزوده دارید و یا اگر پروژه ای در این زمینه انجام دادید، لطفا در پایین این پست تجربه خود را به اشتراک بگذارید.

هوش تجاری چیست؟

چند سال پیش، مسولیت برگزاری جلسات آموزش هوش تجاری در سطح مدیران ارشد در چندین شرکت فعال و مطرح در حوزه ها و صنایع مختلف را بر عهده داشتم. اغلب اوقات قبل از شروع مباحث، جهت تخمین آشنایی افراد با مبحث هوش تجاری، از آنها می‌خواستم تعریف و برداشت خود از هوش تجاری را بیان کنند. خیلی اوقات افراد به ابزارهای هوش تجاری اشاره می کردند و هوش تجاری را معادل “پاور بی آی”، “تبلو” و یا “کلیک ویو” می دانستند. برخی هم  هوش تجاری را معادل برخی مفاهیم موجود در هوش تجاری می دانستند مثلا می گفتند هوش تجاری همان انبار داده است یا همان داشبوردهای مدیریتی است. برخی هم از Cube، Olap و یکپارچه سازی نام می بردند و هوش تجاری را معادل این مفاهیم می دانستند. برخی هم به قسمت تصمیم سازی هوش تجاری اشاره می کردند و معتقد بودند که هوش تجاری یک ابزار تصمیم گیری است.

جالب ترین تعریف را، مدیر فروش یکی از شرکت ها داشت. به شوخی گفت: “هوش تجاری چیزی که ما را در تجارت با هوش می کنه. می فهمیم کی بخریم، کی بفروشیم و چطور بیشتر سود کنیم. کلا یه چیزی که پولدارمون میکنه.” بعد هم اضافه کرد که ” هوش ریاضی و هوش هیجانی قبلا شنیده بودیم. الان هم هوش تجاری اومده و البته اصل هم همین. چیزی که پولدارمون کنه.” دوست عزیز، مشخصا هیچ ذهنیتی از هوش تجاری نداشت و فقط برداشت شخصی اش را از عبارت “هوش تجاری” بیان کرده بود. اما برداشت اش برای من جالب بود و به نظرم به مفهوم واقعی هوش تجاری بسیار نزدیک بود. در ادامه به تعریف هوش تجاری از دیدگاه های مختلف می پردازم و بررسی می‌کنم که چرا این تعریف برای من جالب بود.

موسسه گارتنر معتقد است که”هوش تجاری” مجموعه ای از ساختارها، ابزارها و برنامه های کاربردی است که امکان دسترسی و تحلیل اطلاعات را فراهم می‌کند و از این جهت فرآیند تصمیم گیری و کارایی کلی سازمان را بهبود می‌بخشد.

هر چند که تعریف گارتنر معتبر و مورد قبول است. اما بیشتر به زیرساخت فنی و تکنولوژی هوش تجاری اشاره می‌کند و جنبه‌ مدیریتی هوش تجاری را در نظر نگرفته است. توربن در کتاب “هوش تجاری، یک رویکرد مدیریتی” این جنبه از هوش تجاری را نیز در نظر گرفته و معتقد است که هوش تجاری یک رویکرد مدیریتی مبتنی بر داده است.

به نظر من تعریف دقیق هوش تجاری ترکیبی از دو تعریف بالا است. هوش تجاری در واقع یک رویکرد مدیریتی است که بر اساس آن مدیران سازمان نه بر اساس حدس و گمان بلکه بر اساس داده‌های واقعی موجود در داخل یا خارج سازمان، فکر می‌کنند و تصمیم می‌گیرند. اما بر اساس کدام داده‌ها؟ این داده‌ها چگونه، از کجا و طی چه فرآیندی جمع آوری می‌شوند و در کجا یکپارچه می‌شوند. اینجا است که تعریف گارتنر به کار میآید و هوش تجاری را مجموعه ای از ساختارها، ابزارها و برنامه‌های کاربردی می داند که امکان دسترسی، جمع آوری و یکپارچه سازی داده‌ها را فراهم می‌کند. “پاور بی آی”، “تبلو”، “کلیک ویو”، “انبار داده”، “داشبورد مدیریتی”، “Cube”، “Olap” … همه جزئی از همان ساختار، ابزار و برنامه های کاربردی هستند که امکان جمع آوری و یکپارچه کردن داده را فراهم می‌کنند اما به هیچ وجه معادل هوش تجاری نیست و فقط به یک وجه آن اشاره می‌کنند.

برگردیم به دوست عزیزی که معتقد بود “هوش تجاری چیزی که ما را در تجارت باهوش می‌کنه. می فهمیم کی بخریم، کی بفروشیم و چطور بیشتر سود کنیم.” به کلمه “چیزی” دقت کنید. هر چند که دوست عزیز دقیقا باز نکرد که “چیزی” دقیقا، چیست. اما می‌توانم حدس بزنم که در چارچوب هوش تجاری “چیزی” فقط می‌تواند معادل داده باشد. مدیر شرکت با دانستن داده‌های مانند میزان فروش سال‌ها و ماه‌ها قبل، میزان فروش محصول توسط رقبا در کل کشور، میزان تقاضا برای خرید محصول در کشورهای دیگر و …. و در کنار هم قرار دادن آنها می‌تواند بهترین زمان فروش و مناسب‌ترین خریدار را انتخاب کرده و بهترین سود کسب کند.